Giảng viên - nhân tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy các học phần Chủ nghãi Mác – Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh.

Giảng dạy lý luận chính trị nói chung, trong đó có các học phần chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng tại các trường chính trị tỉnh hiện nay nhằm khẳng định tính khoa học, cách mạng, nhân văn và các giá trị cốt lõi của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh gắn với việc đấu tranh phê phán các luận điệu xuyên tạc, phủ nhận, bóp méo tính khoa học, cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Có nhiều nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy của các học phần này tại các trường chính trị tỉnh hiện nay như: Nội dung chương trình, giảng viên, học viên, công tác lãnh đạo, quản lý của Ban giám hiệu nhà trường, cơ sở vật chất, chế độ chính sách...Trong đó, đội ngũ giảng viên trực tiếp giảng daỵ chính là nhân tố cơ bản và quan trọng nhất.

Giảng viên là yếu tố quan trọng nhất cho chất lượng giảng dạy bởi vì giảng viên đóng vai trò là người hướng dẫn, dẫn dắt người học tiếp cận các tri thức lý luận của các học phần chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và vận dụng những tri thức đó trong thực tiễn theo mục đích của chương trình học. Do đó giảng viên phải được trang bị chuẩn về chuyên môn và có phương pháp, kỹ năng giảng dạy.

Ngoài nền tảng tri thức rộng về các ngành khoa học xã hội và nhân văn, kiến thức chuyên môn vững, để có thể tổ chức, điều khiển, lãnh đạo, quản lý và định hướng hoạt động nhận thức của học viên, giảng viên nhất thiết phải tự trau dồi một hành trang kinh nghiệm thực tiễn phong phú. Đối tượng học viên của hệ Trung cấp lý luận chính trị là những cán bộ, đảng viên đã trải qua công tác thực tiễn, giàu vốn sống và kinh nghiệm, thậm chí ở những lĩnh vực cụ thể còn có sự hiểu biết chuyên sâu hơn cả giảng viên. Vì vậy, giàu kiến thức thực tiễn giúp giảng viên gắn kết giữa nội dung bài giảng với thực tiễn thông qua những minh hoạ, ví dụ từ thực tiễn, làm tăng tính sinh động và thuyết phục của bài giảng từ đó người học dễ tiếp thu bài, dễ nhớ bài và điều quan trọng là người học thấy nội dung bài giảng gắn liền với cuộc sống chứ không phải xa rời, khó hiểu.

Một yếu tố rất quan trọng của người giảng viên có ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy nói chung và giảng dạy các học phần chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng đó là kỹ năng sư phạm. Kiến thức chuyên môn vững, hiểu biết thực tiễn phong phú kết hợp với kỹ năng sư phạm giúp giảng viên chủ động trong quá trình giảng dạy, nắm bắt được đặc điểm, tâm lý người học một cách nhanh chóng, có phương pháp truyền thụ tốt, linh hoạt trong việc phối hợp các phương pháp, phương tiện giảng dạy, xử lý các tình huống sư phạm (nếu có) một cách tinh tế, linh hoạt từ đó thu hút và thuyết phục được người học.

Ngoài ra, đạo đức, phong cách của giảng viên cũng giữ vai trò quan trọng. Tác phong, nhân cách, tình cảm của người dạy sẽ có ảnh hưởng đến thái độ học tập của người học. Sự thăng hoa về mặt cảm xúc sẽ giúp cho việc truyền tải nội dung kiến thức và vận dụng phương pháp của người dạy hiệu quả hơn, lôi cuốn người học hơn. Do đó, giảng viên trường Đảng luôn phải thực hiện đúng chuẩn mực tác phong văn hóa trường Đảng từ giao tiếp ứng xử hằng ngày đến hoạt động giảng dạy trên lớp.

Những năm qua, tại Trường Chính trị tỉnh Kon Tum công tác đào tạo bồi dưỡng cán bộ được quan tâm; không chỉ nội dung, chương trình được đổi mới, mà đội ngũ giảng viên giảng dạy lý luận chính trị nói chung, giảng dạy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh nói riêng tăng cả về số lượng và chất lượng. Đội ngũ giảng viên đều là đảng viên, được đào tạo đúng chuyên ngành chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh từ các trường đại học, học viện lớn trong nước, tất cả đều có kinh nghiệm giảng dạy từ 10 năm trở lên, có lập trường tư tưởng vững vàng, tuyệt đối tin tưởng và trung thành với mục tiêu, lý tưởng của Đảng, có đạo đức trong sáng, xứng đáng là chiến sỹ trên mặt trận tư tưởng văn hóa; luôn kiên quyết đấu tranh để giữ gìn, bảo vệ sự trong sáng của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối cách mạng của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; có tinh thần trách nhiệm cao, luôn cầu thị, ham học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn, phương pháp, kỹ năng công tác, gần gũi, quan tâm, giúp đỡ nhau cùng phát triển. Đây là điều kiện hết sức thuận lợi để nâng cao chất lượng giảng dạy các học phần chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh góp phần chuẩn hóa và nâng cao phẩm chất, năng lực cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đáp ứng yêu cầu phát triển của tỉnh Kon Tum hiện nay.

Tuy vậy, bên cạnh đó, liên quan đến nhân tố giảng viên vẫn còn những hạn chế nhất định ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy các học phần chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh tại Trường Chính trị tỉnh Kon Tum như: Chất lượng giáo án, bài giảng điện tử cũng như việc thực hiện quá trình lên lớp còn có mặt hạn chế. Còn tình trạng giảng viên phần lớn chỉ giảng lý luận suông, ít liên hệ thực tiễn hoặc lấy ví dụ liên hệ thực tiễn chưa điển hình, chưa phù hợp, chưa gắn kết chặt chẽ giảng dạy lý luận với với việc đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; đa số giảng viên sử dụng phương pháp thuyết trình là chủ yếu, thậm chí vẫn còn tình trạng “đọc - chép”, ít sử dụng phương pháp giảng dạy tích cực….

Vì vậy, trong phạm vi bài viết này, tác giả đề xuất một số giải pháp đối với đội ngũ giảng viên nhằm góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy chủ nghĩa Mác - Lênin tư tưởng Hồ Chí Minh chương trình Trung cấp lý luận chính trị tại Trường Chính trị tỉnh Kon Tum hiện nay như sau:

Một là, chuẩn bị giáo án và bài giảng điện tử khoa học, đầy đủ, sâu sắc

Giáo án là khâu đầu tiên của quá trình giảng dạy, một giáo án được chuẩn bị logic, chi tiết, khoa học, đảm bảo kiến thức lý luận, thực tiễn, lựa chọn đúng phương pháp, phương tiện sẽ giúp cho người giảng viên tự tin để bước vào quá trình giảng dạy trực tiếp trên lớp. Giáo án phải đảm bảo về hình thức và nội dung: Về hình thức, giảng viên cần soạn thảo, in ấn theo đúng mẫu chuẩn được quy định trong Quy chế Giảng viên trường chính trị tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (Ban hành kèm theo Quyết định số 6468-QĐ/HVCTQG). Về nội dung, giáo án cần đảm bảo tính khoa học, tính chiến đấu và tính thực tiễn, bám sát nội dung giáo trình nhưng có sự phân tích lý giải chi tiết, đúng quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước, phù hợp với đối tượng nghe giảng; kết hợp nhuần nhuyễn giữa kiến thức lý luận với liên hệ thực tiễn của địa phương, đất nước, phê phán những quan điểm sai trái, xuyên tạc.

Một bài giảng điện tử được soạn thảo sinh động, khoa học cả về nội dung và hình thức sẽ góp phần giúp giảng viên chủ động và thành công trong quá trình giảng dạy, cũng giúp học viên tiếp cận và ghi nhớ tri thức một cách dễ dàng hơn, chính xác hơn. Đối với việc giảng dạy lý luận chính trị tại trường chính trị tỉnh Kon Tum hiện nay, bài giảng điện tử là một yêu cầu mang tính bắt buộc mà nhà trường đặt ra đối với đội ngũ giảng viên. Do đó, đội ngũ giảng viên giảng dạy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cần phải coi đây là một yêu cầu mang tính tự giác thực hiện.

Việc chuẩn bị giáo án và bài giảng điện tử kỹ càng sẽ giúp cho giảng viên chủ động trong quá trình giảng dạy trên lớp.

Hai là, thực hiện quá trình lên lớp tự tin, chủ động, hiệu quả.

Thứ nhất, giảng viên phải có chuyên môn vững, sự hiểu biết sâu sắc về các vấn đề lý luận, trước hết là kiến thức trong chuyên đề mà mình giảng dạy.

Đặc điểm của các học phần chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là tính khái quát, trừu tượng cao, bao gồm các khái niệm, phạm trù, quy luật, quan điểm của các nhà kinh điển…Hơn nữa, giảng dạy các học phần này không chỉ là truyền đạt lý luận một cách đơn thuần mà phải gắn kết chặt chẽ giữa lý luận và thực tiễn để làm sâu sắc thêm giá trị của các quan điểm lý luận có tính chất nền tảng, định hướng. Việc giảng viên nắm vững kiến thức sẽ làm chủ được quá trình giảng dạy. Một mặt, đó là việc truyền đạt chính xác nội dung, bản chất của các quan điểm lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nhất là việc trích dẫn chính xác các câu nói của các nhà kinh điển, các nhà nghiên cứu, các nhân vật nổi tiếng hay các quan điểm của Đảng, tránh việc nhớ mang máng sẽ truyền đạt sai về mặt ý nghĩa. Mặt khác, khi nắm chắc kiến thức, đối với mỗi vấn đề lý luận cụ thể, giảng viên sẽ biết cách lấy dẫn chứng tiêu biểu từ thực tiễn để minh hoạ. Điều này vừa giúp học viên hiểu sâu, ghi nhớ, vừa giúp củng cố niềm tin vào giá trị của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trước những luận điệu xuyên tạc, bôi nhọ của các thế lực thù địch. Ngoài ra, việc nắm chắc kiến thức sẽ giúp giảng viên có thể giải đáp được những vấn đề thắc mắc của học viên.

Ngoài việc nắm chắc kiến thức của chuyên đề mình giảng dạy, giảng viên cần phải có sự hiểu biết kiến thức của tất cả các chuyên đề trong học phần, cũng như kiến thức của các học phần khác vì kiến thức có tính hệ thống và liên quan với nhau. Việc có một phông kiến thực rộng, bao quát sẽ giúp giảng viên phân tích, luận chứng các vấn đề một cách sâu sắc và có sức thuyết phục đối với người nghe.

Thứ hai, thường xuyên học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ, tích luỹ kinh nghiệm, kiến thức thực tiễn để vận dụng vào bài giảng phù hợp.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: “Người huấn luyện phải học thêm mãi thì mới làm được công việc huấn luyện của mình…Người huấn luyện nào tự cho là mình đã biết đủ cả rồi, thì người đó dốt nhất”[1]. Tri thức của các môn khoa học chính trị, nhất là chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh có tầm quan trọng đặc biệt bởi đó là hệ thống tri thức nền tảng lý luận, đồng thời có sự bổ sung, vận dụng và phát triển trong đường lối lãnh đạo của Đảng qua các giai đoạn cách mạng khác nhau, phản ánh một cách rõ nét sự vận động liên tục trong tư duy chiến lược của Đảng và Nhà nước. Chiều sâu của tri thức là vô cùng vô tận, vì vậy giảng viên phải không ngừng học tập để nâng cao trình độ kiến thức cả về lý luận và thực tiễn.

Việc học tập để nâng cao trình độ có thể thông qua các lớp đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn chuyên ngành, qua sinh hoạt chuyên môn của Khối, dự giờ giảng viên, đọc sách, báo, tài liệu, khai thác thông tin từ thời sự, internet, văn kiện, nghị quyết của trung ương và địa phương, thông qua nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế, học từ học viên… Bên cạnh đó, phải tăng cường công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, góp phần luận giải những vấn đề lý luận mới, đang đặt ra. Tích cực tham gia công tác nhận diện và đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch.

Đời sống thực tiễn luôn phong phú sinh động, khi đưa các yếu tố thực tiễn vào liên hệ, chứng minh cần sát và phù hợp với những vấn đề lý luận; mỗi yếu tố thực tiễn đưa ra, giảng viên cần phải có sự phân tích, chú giải để người học thấy được thực tiễn liên hệ có phù hợp với lý luận hay không, thông qua đó định hướng tư tưởng đối với người học.

Thứ ba, giảng viên phải nghiên cứu, vận dụng và kết hợp linh hoạt các phương pháp, phương tiện, đồ dùng dạy học trong quá trình giảng dạy để tăng hiệu quả của bài giảng mà mình đảm nhận.

Đối với các học phần chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong chương trình Trung cấp lý luận chính trị có đặc thù là mang tính trừu tượng và khái quát cao, luôn phải gắn liền với thực tiễn cuộc sống, cho nên để gắn lý luận với thực tiễn trong giảng dạy cần phải chú trọng đổi mới phương pháp giảng dạy cho phù hợp. Phương pháp giảng dạy nào cũng có điểm mạnh, điểm yếu riêng, nếu giảng viên vận dụng linh hoạt, hợp lý các phương pháp đó phù hợp với nội dung cụ thể của bài giảng và đối tượng học viên sẽ mang lại hiệu quả cao.Vấn đề ở đây là mỗi giảng viên cần xác định, tùy từng vấn đề, từng nguyên lý, luận điểm ở từng bài cụ thể mà sử dụng các phương pháp khác nhau. Cần kết hợp phương pháp thuyết trình với các phương pháp dạy học tích cực như phương pháp nêu vấn đề, hỏi - đáp, tình huống, thảo luận nhóm…Luôn khiến cho học viên phải tư duy, đào sâu kiến thức để hiểu thấu bản chất của vấn đề thông qua những câu hỏi “Vì sao?”, “Như thế nào?”. Kiên quyết khắc phục lối dạy “độc thoại” thông báo thông tin một chiều, nặng về lý thuyết, không phát huy được tính tích cực sáng tạo của người học.

Bên cạnh đó, cần kết hợp sử dụng các phương tiện hỗ trợ, nhất là sử dụng bài giảng điện tử chiếu qua máy chiếu Projector chứa đựng các video, hình ảnh minh họa phù hợp với nội dung bài giảng gắn với tình hình thực tiễn trong và ngoài nước. Mặc dù bài giảng điện tử hỗ trợ rất nhiều cho giảng viên trong truyền đạt kiến thức nhưng việc sử dụng bảng một cách khoa học cũng sẽ giúp phân tích, minh hoạ, sơ đồ hoá kiến thức thành hệ thống, từ đó sẽ giúp học viên dễ hiểu, dễ nhớ, nắm bắt được những thông tin thiết thực, sống động, tạo nên sự hứng thú trong học tập.

Việc vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực và sử dụng hiệu quả các công cụ, phương tiện hỗ trợ trong giảng dạy sẽ giúp giảng viên lôi cuốn được học viên tham gia tích cực vào quá trình tìm tòi, nghiên cứu, giải quyết vấn đề, phát huy năng lực tư duy sáng tạo của học viên. Quá trình dạy học này giảng viên đóng vai trò là người chủ đạo (hướng dẫn, tổ chức, điều khiển, chỉ đạo) còn học viên trở thành người chủ động, đây là phương châm của giáo dục hiện nay nói chung, và giảng dạy lý luận chính trị cũng không nằm ngoài quỹ đạo đó khi học viên đều là những người có trình độ chuyên môn và năng lực, kinh nghiệm thực tiễn nhất định.

Thứ tư, giảng viên phải có kỹ năng, nghiệp vụ sư phạm, có tác phong chuẩn mực, có bản lĩnh chính trị, đạo đức cách mạng.

Yếu tố để lôi cuốn học viên tham gia tích cực, hứng thú vào hoạt động nghiên cứu, học tập, có niềm tin khoa học vào tri thức mà mình được lĩnh hội còn được quy định bởi kỹ năng, nghiệp vụ sư phạm, tác phong, bản lĩnh chính trị, uy tín và đạo đức cách mạng của giảng viên.

Như đã phân tích ở trên, đối tượng học viên các lớp trung cấp lý luận chính trị tại trường chính trị tỉnh Kon Tum đều là cán bộ, công chức, viên chức của các cơ quan Đảng, chính quyền, đoàn thể nhân dân cấp cơ sở, hoặc các sở, ban, ngành của địa phương. Trong đó có không ít học viên giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý, họ có vốn sống và kinh nghiệm thực tiễn công tác phong phú, thậm chí có nhiều học viên có tuổi đời lớn hơn, học vị cao hơn giảng viên...Vì vậy, yêu cầu đội ngũ giảng viên cần nhận thức đúng để có cách ứng xử phù hợp, đúng chuẩn mực, vừa thể hiện bản lĩnh của người giảng viên trường Đảng trong giảng dạy vừa đảm bảo sự tinh tế, tôn trọng đối với học viên.

Kỹ năng, nghiệp vụ sư phạm là một trong những yêu cầu bắt buộc đối với giảng viên. Khi có kỹ năng, nghiệp vụ sư phạm, giảng viên sẽ biết cách làm phong phú những nội dung của bài giảng, thay đổi cách học và phương pháp học phù hợp với đối tượng cụ thể, tạo sự hứng thú, tính chủ động, kích thích tư duy sáng tạo của học viên. Kỹ năng, nghiệp vụ sư phạm giúp giảng viên có một mở đầu lôi cuốn; sự bao quát lớp học trong quá trình giảng dạy; lựa chọn nội dung, sử dụng phương pháp và phương tiện dạy học phù hợp với điều kiện lớp học, đối tượng học viên; quan tâm, tôn trọng và lắng nghe, tạo điều kiện công bằng cho tất cả học viên trong quá trình học tập, nghiên cứu; định hướng tư tưởng cho học viên thông qua những ví dụ thực tiễn, nhất là những ví dụ về nội dung bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, những vấn đề thực tiễn phức tạp mới nảy sinh; giải quyết hợp lý, thuyết phục những tình huống sư phạm. Có kỹ năng, nghiệp vụ sư phạm, giảng viên sẽ làm chủ được quá trình giảng dạy của mình.

Ngoài kỹ năng, nghiệp vụ sư phạm, một yếu tố rất quan trọng cần phải có của giảng viên trường chính trị tỉnh nói chung đó là tác phong, bản lĩnh chính trị, uy tín và đạo đức cách mạng. Tác phong là vẻ bề ngoài của người giảng viên khi tiếp xúc với học viên, để lại ấn tượng ban đầu đối với học viên, thể hiện qua trang phục, cách đi đứng, giọng nói, cử chỉ, ánh mắt, việc chấp hành giờ giấc làm việc, tuân thủ kỷ luật phát ngôn...

Một yếu tố rất quan trọng nữa để lôi cuốn học viên, đó là bản thân giảng viên phải luôn là người mẫu mực, có bản lĩnh chính trị và đạo đức cách mạng. Đây chính là những phẩm chất cần có của giảng viên trường Đảng, đồng thời là yếu tố tạo nên uy tín, sức lôi cuốn, mức độ tin cậy, thuyết phục của giảng viên trước học viên.

Ba là, tích cực và hiệu quả trong hoạt động nghiên cứu khoa học và nghiên cứu thực tế phục vụ giảng dạy.

Đối với đội ngũ giảng viên, nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế và giảng dạy có mối quan hệ chặt chẽ, tác động qua lại, tương hỗ lẫn nhau. Hoạt động giảng dạy đặt ra yêu cầu cho mỗi giảng viên nhiệm vụ phải giải đáp thỏa đáng các vấn đề về lý luận và thực tiễn trong mỗi bài giảng mà người học đòi hỏi. Vì vậy, để giải đáp thỏa đáng được những yêu cầu của thực tế đòi hỏi, thì bắt buộc giảng viên phải tích cực, chủ động trong nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế. Hoạt động nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế sẽ cung cấp thêm cho giảng viên những luận cứ, luận chứng làm cho bài giảng thêm phong phú, sinh động, thiết thực và hiệu quả. Các hoạt động nghiên cứu khoa học, nghiên cứu thực tế của giảng viên phải đảm bảo xác định đúng mục tiêu, đối tượng nghiên cứu cho phù hợp với nội dung mà mình được phân công giảng dạy.

Hoạt động tiến hành các đề tài nghiên cứu khoa học, viết bài cho các tạp chí chuyên ngành, báo, trang thông tin điện tử của các ngành, địa phương, nội san của trường cũng phải được chú trọng. Sản phẩm của các đề tài khoa học phải phục vụ hữu ích cho công tác giảng dạy và phản ánh đúng thực tiễn của đơn vị, địa phương. Nghiên cứu, phát hiện những vấn đề có tính mới, tính ứng dụng trong thực tiễn, phục vụ đắc lực cho việc nâng cao chất lượng giảng dạy của mình, đặc biệt là chú trọng các bài viết có chủ đề về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới.

Như vậy, giảng viên chính là nhân tố cơ bản, quan trọng nhất, quyết định chất lượng giảng dạy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh tại các trường chính trị tỉnh hiện nay. Việc không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng, phương pháp giảng dạy và rèn luyện tác phong, đạo đức cách mạng cho đội ngũ giảng viên hiện nay chính là nội dung trọng tâm cần được Ban Giám hiệu nhà trường quan tâm lãnh đạo thực hiện, góp phần hướng đến đạt các tiêu chí của Trường Chính trị chuẩn trong thời gian tới.

ThS. Lê Thị Minh Phượng - GV Khoa Lý luận cơ sở